Cúc vạn thọ
Tên khoa học: Tageteserecta L.
Họ Cúc - Asteraceae
Mô tả: Cây thảo mọc đứng, cao 0.6-1m, phân nhánh thành bụi có cành nằm trải ra, lá xẻ sâu hình lông chim, các thuỳ hẹp, dài, thon, nhọn, khía răng cưa. Đầu hoa toả tròn, rộng 3-4cm hay hơn, mọc đơn độc hay tụ hợp thành ngù, lá bắc của bao chung hàn liền với nhau; hoa màu vàng hay vàng cam, mào lông gồm 6-7 vẩy rời nhau hoặc hàn liền nhau. Hoa ở phía ngoài hình lưỡi nhỏ xòe ra, hoa ở phía trong hình ống và nhỏ.Quả bé có 1-2 vẩy ngắn.
Sinh thái: Loài cây của Mỹ châu nhiệt đới (Mêhicô), được trồng làm cảnh nhưng cũng thuần hoá ở chỗ nóng, ẩm và sáng. Trồng bằng ngọn hay mầm nách; cũng có khi gieo hạt. Có thể trồng nhiều đợt: trồng tháng 5 âm lịch thì tháng 7 đã có hoa, trồng tháng 7 thì tháng 9 lại có thu hoạch và trồng từ tháng 10, đến tháng 12 lại có thu hoạch.Cũng gặp ở trạng thái hoang dại ở chân núi đá, các trảng cỏ, ven rừng lên tới độ cao 1600m.
Phân bố: Gặp mọc hoang dại ở nhiều nơi: Lai Châu, Lào Cai, Sơn La, Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn,Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Lâm Đồng. Còn có ở Ấn Độ, Trung Quốc, Lào, Campuchia.
Bộ phận dùng: Hoa,thường có tên là Vạn thọ cúc hoa.
Thu hái vào mùa thu, loại bỏ tạp chất, rửa sạch, phơi khô.
Tính vị, tác dụng: Vị đắng, hơi cay, tính mát; có tác dụng thanh nhiệt bình can, khư phong hoá đàm, hoạt huyết thông kinh.
Công dụng: Thường dùng trị đau mắt (viêm kết mạc), bệnh đường hô hấp, ho gà, viêm khí quản, viêm miệng, viêm họng, đau răng.
Liều dùng 3-l0g.
Bài thuốc: Phát sốt sợ lạnh, đau dầu, quai hàm sưng đau, ngoài da nóng sốt;
Cúc vạn thọ, Bản lam căn đều 15g, Bồ công anh, lá Bọ mẩy (Đại thanh diệp), Kim ngân hoa, Hải kim sa đều 30g. sắc uống. Lại lấy riêng Vạn thọ, Thất diệp nhất chi hoa, Kim ngân hoa, các vị đều bằng nhau, tán thành bột hoà với giấm bôi vào chỗ đau.
Ghi chú: Vạn thọ cúc hoa có chứa các thành phần: Quercetin, β-carotene, lutein, pyrethrin,helenien,tagetiin, chrysanthemaxanthin, ilavoxanthin, auroxanthin, acidsyringic, caryophyllene, methyl-3,5-dihydroxy-4-methoxybenzoate, phytoiluene,5,6-monoepọxy-β-carotene,carotene, mutatochrome, zeaxanthin, piperitone,piperitenone, phytoene.
Nghiên cứu dược lý đã chứng minh, α- terthienyl chứa trong cúc Vạn thọ, khi quan sát dưới kính hồng ngoại, đã cho thấy có hoạt tính kháng virus HIV rất mạnh. Quercetin có hoạt tính kháng ung thư tương đối mạnh. Quercetin có thể tác dụng qua lại đối với một số nhân tố gây ung thư gây đột biến do đó có tác dụng phòng chống ung thư, còn có tác dụng kháng virus, kháng nấm và kháng đông kết tiểu cầu.Tác dụng kháng ung thư của quercetin là thông qua ức chế hoạt tính của PKC vàTPK để tạo nên.